Տասնմեկ տարի առաջ մայրը, իմանալով, որ որդին ծնվել է հաշմանդամ, պաշտոնապես հրաժարվել էր նրանից։ Այդ «հրաժարումը» Սանքան տեսել էր սեփական աչքերով։ Նա պատահաբար գտել էր այն, երբ անձնական գործերն էր տանում բուժկետ։ Բուժքույրը նրան տվել էր թղթապանակները և խնդրել հետևել իրեն, բայց հեռախոսը զանգել էր, և նա, ձեռքով սենյակի կողմը անելով, վազել էր խոսելու՝ նրան մենակ թողնելով։
Նա չէր էլ կասկածում, որ իր ազգանունը գործի մեջ տեսնելով՝ տղան պարզապես չի կարողանա անտարբեր անցնել։ Նա բացել էր թղթապանակը և կարդացել այն, ինչը պետք է թաքնված մնար։ Մանկատան բոլոր երեխաները սպասում են իրենց ծնողներին։ Բայց Սանքան դադարել էր սպասել։ Եվ լացելն էլ էր թողել։ Նրա սիրտը քարացել էր, պատվել հաստ զրահով՝ որպես ցավից, միայնությունից, անտարբերությունից պաշտպանություն։
Այս մանկատանը, ինչպես ցանկացած այլում, կար իր սովորույթները։
Նոր տարվա նախօրեին սաները նամակներ էին գրում Ձմեռ պապին։ Այդ ուղերձները տնօրենն ուղարկում էր հովանավորներին, ովքեր ձգտում էին իրականացնել երեխաների նվիրական երազանքները։ Այդպիսի նամակներ հայտնվում էին նույնիսկ օդաչուական զորամասում։ Ամենից հաճախ երեխաները խնդրում էին մի բան՝ գտնել մայրիկին ու հայրիկին։ Իսկ մեծահասակները, դրանք կարդալով, մոլորվում էին ենթադրությունների մեջ՝ ի՞նչ նվեր կարող է փոխարինել սերը։
Մի անգամ այդպիսի նամակ էր Սանքայի խնդրանքը։ Այն ստացել էր օդանավի բորտինժեներ, մայոր Չայկինը։ Նա կոկիկ թաքցրել էր նամակը համազգեստի գրպանում՝ որոշելով կարդալ տանը՝ ընտանիքի հետ քննարկելու համար, թե ինչ կարելի է նվիրել տղային։
Երեկոյան, ընթրիքին, նա հիշել էր ուղերձը, հանել այն և բարձրաձայն կարդացել.
«Սիրելի մեծահասակներ։ Եթե կարող եք, խնդրում եմ, նվիրեք ինձ նոթբուք։ Խաղալիքներ կամ հագուստ պետք չէ գնել՝ այստեղ մենք ամեն ինչ ունենք։ Իսկ ահա ինտերնետի միջոցով ես կկարողանամ ընկերներ և, հնարավոր է, նույնիսկ հարազատ մարդիկ գտնել»։ Ստորագրություն՝ «Սանքա Իվլև, 11 տարեկան»։
«Ահա այսպես,— ասել էր կինը,— ինչ խելացի են հիմա երեխաները։ Եվ իրոք, ցանցի միջոցով նա կարող է ցանկացածին գտնել»։
Անյան՝ նրանց դուստրը, ուշադիր վերընթերցել էր նամակը և մտախոհ հայացքով նայել հորը։
«Գիտե՞ս, հայրի՛կ, նա իրականում չի հավատում, որ ծնողներ կգտնի։ Նա նրանց ընդհանրապես չի էլ փնտրում, որովհետև նրանք չկան։ Նրա համար նոթբուքը միայնությունից փրկություն է։ Նայիր՝ նա գրում է՝ «գտնել ընկերներ կամ հարազատ մարդիկ»։ Հարազատներ կարող են դառնալ նաև անծանոթները։ Եկե՛ք գումար վերցնենք իմ խնայատուփից, նրան նոթբուք գնենք և ինքներս տանենք նվերը»։
—
Մանկատան Նոր տարին անցնում էր ինչպես միշտ՝ տոնածառով, ներկայացումներով, Ձմեռ պապի և Ձյունանուշի շուրջ պարերով։ Հետո հյուր-հովանավորները բաժանում էին նվերներ՝ երբեմն որոշ երեխաների տոնական օրերին տուն տանելով։
Սանքան, ինչպես միշտ, ոչ մեկին չէր սպասում։ Նա վաղուց հասկացել էր, որ հիմնականում աղջիկներին են ընտրում։ Տղաներին ոչ ոք ուշադրություն չէր դարձնում։
Նա նամակը գրել էր ավելի շատ սովորույթի ուժով՝ բոլորը գրում էին, և նա էլ։ Բայց այսօր հյուրերի մեջ նկատել էր օդաչուի համազգեստով մի տղամարդու։ Սիրտը կսկծացել էր, բայց Սանքան շեղել էր հայացքը և հանգիստ հոգոց հանել։ Ստանալով իր սովորական կոնֆետների պարկը՝ նա, թեթևակի կաղալով, դեպի ելքն էր շարժվել։
«Սաշա Իվլև»,— հանկարծ լսել էր իր անունը և շրջվել։
Ետևում կանգնած էր հենց այդ օդաչուն։ Սանքան քարացել էր՝ չիմանալով՝ ինչպես իրեն պահի։
«Բարև, Սաշա՛»,— բարեհամբույր ասել էր տղամարդը։— Մենք ստացել ենք քո նամակը և ուզում ենք քեզ նվեր անել։ Բայց եկ հանդիպենք նախ։ Ես Անդրեյ Վլադիմիրովիչն եմ, կարող ես ինձ պարզապես քեռի Անդրեյ կոչել»։
«Իսկ ես Նատաշան եմ»,— ավելացրել էր կողքին կանգնած կինը։
«Իսկ ես Անյան եմ»,— ժպտացել էր աղջիկը։— Մենք քեզ հետ գրեթե հասակակից ենք»։
«Իսկ ես Սանքա Օբրուբիշն եմ»,— պատասխանել էր նա մի փոքր շփոթված։
Աղջիկն արդեն ուզում էր ինչ-որ բան ասել, բայց տղամարդը նրան տուփ էր մեկնել։
«Սա քեզ համար է մեզնից։ Եկ, ցույց տանք, թե ինչպես օգտվել դրանից»։
Նրանք մտել էին դատարկ սենյակ, որտեղ սովորաբար դասեր էին անում։ Անյան բացատրել էր, թե ինչպես միացնել նոթբուքը, մուտք գործել համակարգ, մուտք գործել ինտերնետ և գրանցվել սոցցանցում։ Հայրը կողքին էր նստած՝ միայն հազվադեպ հուշումներ անելով։ Սանքան զգում էր ջերմություն, ուժ, հոգատարություն։ Անյան անընդհատ խոսում էր, բայց տղան նշել էր. նա հիմար չէր, լավ էր հասկանում տեխնիկայից, մարզական բաժնում էր մարզվում։
Հրաժեշտ տալիս՝ կինը գրկել էր նրան։ Նրա օծանելիքի նուրբ բույրը քիթը ծակել էր և ակամա արցունքներ առաջացրել աչքերում։ Սանքան մի ակնթարթ քարացել էր, ապա ազատվել և, ոչ մի անգամ ետ չնայելով, միջանցքով հեռացել։
«Մենք անպայման կվերադառնանք»,— վերջում բղավել էր աղջիկը։
Եվ այդ օրվանից Սանքայի կյանքը սկսել էր փոխվել։
—
Նա դադարել էր ուշադրություն դարձնել հասակակիցների ծաղրանքներին, չէր նեղանում մականուններից։ Ինտերնետում նա իր համար հոբբի էր գտնում։ Հատկապես նրան հետաքրքրում էին ինքնաթիռները։ Նա իմացել էր, որ առաջին զանգվածային ռազմատրանսպորտային ինքնաթիռը դարձել էր Անտոնովի կողմից մշակված «Ան-8»-ը, իսկ «Ան-25»-ը դրա ձևափոխությունն էր։
Հանգստյան օրերին նրան այցելում էին Անդրեյն ու Անյան։ Երբեմն նրանք գնում էին կրկես, խաղում ավտոմատներով, պաղպաղակ էին գնում։ Սանքան հաճախ հրաժարվում էր այդպիսի այցելություններից՝ նրան անհարմար էր, որ ամեն ինչի համար հյուրերն էին վճարում։
Բայց մի առավոտ նրան կանչել էին տնօրենի աշխատասենյակ։ Այնտեղ, իր զարմանքին, նա տեսել էր Նատաշային։ Սիրտը սեղմվել էր, կոկորդը չորացել։
«Սաշա՛,— սկսել էր տնօրենը,— Նատալյա Վիկտորովնան խնդրել է քեզ իր մոտ տանել երկու օրով։ Եթե համաձայն ես, ես քեզ թույլ եմ տալիս»։
«Այսօր Ավիացիայի օրն է,— բացատրել էր կինը։— Քո քեռի Անդրեյի զորամասում մեծ տոն է։ Նա ուզում է, որ դու գաս։ Կգա՞ս մեզ հետ»։
Սանքան ուրախորեն գլխով արել էր, բառերը խրվել էին ներսում։
«Հրաշալի է»,— ժպտացել էր Նատաշան և ստորագրել անհրաժեշտ փաստաթղթերը։
Երջանիկ տղան դուրս էր եկել աշխատասենյակից՝ բռնելով նրա ձեռքը։
Առաջին հերթին նրանք մտել էին մեծ հագուստի խանութ։ Գնել էին ջինսեր, վերնաշապիկ։ Նկատելով Սանքայի մաշված մարզակոշիկները՝ Նատաշան նրան տարել էր կոշիկի բաժին։ Այնտեղ մի փոքր հոգս էր առաջացել՝ ոտքերի չափսերը տարբեր էին։
«Մի՛ ամաչիր,— հանգստացրել էր նա։— Տոնից հետո կգնանք օրթոպեդիկ սրահ, կպատվիրենք քեզ կոշիկներ մի ոտքի համար նախատեսված ներբանով։ Ավելի քիչ կկաղաս, և ընդհանրապես ոչ ոք չի նկատի»։
Հետո մտել էին վարսավիրանոց, որից հետո գնացել էին տուն՝ Անյային տանելու։ Սանքան առաջին անգամ էր ոտք դրել իսկական բնակարան։ Նա երբեք նախկինում չէր տեսել, թե ինչպես են ապրում սովորական ընտանիքները։ Ամեն ինչ շուրջը հարմարավետության, ջերմության, ինչ-որ հարազատ բանի հոտ ուներ։ Վախվորած մտնելով սենյակ՝ նա նստել էր բազմոցի եզրին և շուրջը նայել։ Հենց իր դիմաց կանգնած էր հսկայական ակվարիում, որում լողում էին գունեղ ձկներ՝ այդպիսիք նա նախկինում տեսել էր միայն հեռուստացույցի էկրանին։
«Ես պատրաստ եմ»,— հայտարարել էր Անյան։— Արի՛, Սա՛նք, մաման կհասնի մեզ»։
Նրանք վերելակով իջել էին և մեքենայի կողմը շարժվել։ Ավազատուփի մոտ կանգնած էր մի տղա և բարձր բղավում էր.
«Կանդիլ-տատի՛կ, կանդիլ-պապի՛կ»։
«Սպասի մի վայրկյան»,— ասել էր Անյան և վճռականորեն մոտեցել նրան։
Հենց այդ պահին Սանքան տեսել էր, թե ինչպես նա կտրուկ շրջվել էր, և տղան, ճիչ հանելով, հայտնվել էր ավազի մեջ։
«Ես կատակում էի՛»,— մրմնջացել էր նա՝ պառկած։
«Կատակիր ուրիշ տեղում»,— պատասխանել էր աղջիկը և վերադարձել Սանքայի մոտ։
—
Օդանավակայանը զարդարված էր դրոշակներով ու պաստառներով։ Նրանց դիմավորել էր քեռի Անդրեյը և տանել իր ինքնաթիռի մոտ։ Սանքան շունչը պահել էր՝ այդքան մոտ նա դեռ երբեք չէր տեսել թռչող հսկային։ Նրա սիրտը թրթռում էր հիացմունքից։ Հետո սկսվել էր ավիաշոուն։ Բոլոր հանդիսատեսները նայում էին երկնքին, ձեռքերով թափահարում, ուրախորեն բղավում էին։ Երբ հարթակի վրա երևացել էր Անդրեյի ինքնաթիռը, Անյան նույնպես բղավել էր.
«Պա՛պան է թռչում։ Պա՛պա»։
Սանքան, չնայած իր սովորական զսպվածությանը, տեղում ցատկել էր և բարձր ճչացել.
«Պա՛պա։ Ահա պա՛պան է թռչում»։
Նա նույնիսկ չէր նկատել, որ Անյան վաղուց լռել էր՝ ուշադիր դիտելով մորը, ով անտեսանելի արցունքներով աչքերն էր սրբում։
Ուշ երեկոյան, ընթրիքից հետո, Անդրեյը մոտեցել էր Սանքային և գրկել ուսերից։
«Գիտե՞ս,— մեղմ ասել էր նա,— մենք կարծում ենք, որ յուրաքանչյուր մարդ պետք է ապրի ընտանիքում։ Միայն այնտեղ կարելի է սովորել սիրել, պաշտպանել և սիրված լինել։ Ուզո՞ւմ ես դառնալ մեր ընտանիքի մի մասը»։
Սանքայի կոկորդում կուլ էր մնացել, շունչը կտրվել էր։ Նա սեղմվել էր տղամարդուն և շշնջացել.
«Պա՛պա… Ես քեզ այնքան երկար եմ սպասել…»
Մեկ ամիս անց երջանիկ տղան հրաժեշտ էր տվել մանկատանը։ Հպարտ ու զգուշորեն իջել էր շքամուտքից՝ բռնելով նոր հոր ձեռքը, և գրեթե չկաղալով, գնացել էր դեպի դարպասը։ Դրանց մոտ կանգնել էին։
Սանքան շրջվել էր, դանդաղ հայացքը փոխադրել շենքին, ձեռքով արել երեխաներին ու դաստիարակներին, ովքեր կանգնած էին շքամուտքին։
«Հիմա մենք կանցնենք այն գիծը,— ասել էր հայրը,— որից հետո կսկսվի քո բոլորովին այլ կյանքը։ Մոռացի՛ր այստեղի բոլոր վատ բաները։ Բայց միշտ հիշի՛ր նրանց, ովքեր քեզ օգնել են գոյատևել։ Երախտագիտությունը կարևորագույն առաքինությունն է։ Գնահատի՛ր նրանց, ովքեր երբևէ քեզ ձեռք են մեկնել»։
