— Լսի՛ր, դու ինչո՞ւ ես կպել ինձ, — գոռաց Միխայիլը կնոջ վրա։ — Ի՞նչ ուշադրության պակաս ունես։ Քո պատճառով ես կորցրեցի որդուս, նախկին կինս նույնիսկ մոտ չի թողնում նրան։ Դու խլեցիր տղայիս ինձնից։ Դու խոստացել էիր՝ որդի կլինի՛։ Իսկ եղավ աղջի՛կ։ Օլգան այժմ միշտ վաղ էր արթնանում՝ ամուսինն ու փոքրիկ դուստրը խնամքի կարիք ունեին։ Երիտասարդ կինը հուսահատորեն փորձում էր պահպանել ընտանիքը, որը սկսել էր քանդվել։ Նրա Միշան, որ նախկինում այնքան քնքուշ ու ուշադիր էր, դստեր ծնվելուց հետո ամբողջովին փոխվել էր։ Օլյան դա նկատեց գրեթե անմիջապես ծննդատնից դուրս գրվելուց հետո՝ ամուսինը սառը դարձավ։ Նա խուսափում էր դստերը գրկելուց, փորձում էր առանց անհրաժեշտության մոտ չգնալ նրան, կարծես նա ընդհանրապես գոյություն չուներ։
Սկզբում Օլյան մտածում էր, որ նա պարզապես վախենում է։ Չէ՞ որ շատ տղամարդիկ վախենում են նորածիններից՝ ըստ մայրիկի խոսքերի, հայրը մինչև կես տարեկանը ընդհանրապես չէր համարձակվում նրան գրկել։ Նա փորձում էր մեղմ գործել, խոսում էր ամուսնու հետ։— Միշա, ցանկացած երեխա հոր կարիք ունի։ Կարևոր չէ, որ Ալինան դեռ փոքրիկ է։ Նա արդեն ամեն ինչ զգում է։ Գրկի՛ր նրան, խոսի՛ր նրա հետ։ Ի՞նչ է քեզ հետ կատարվում։Միշան լռում էր՝ ամբողջ տեսքով ցույց տալով, որ նման խոսակցությունները նրան տհաճ են։ Առաջին մեղադրանքը Օլյան լսեց, երբ դուստրը երեք ամսական դարձավ։ Կինը գիշերը արթնացավ ջերմությամբ և խուճապի մատնվեց՝ ինչպե՞ս վարվել։ Դուստրը այնքան փոքրիկ է, կարող է վարակվել։ Այդ պահին Ալինան շարժվեց և լաց սկսեց։ Օլգան հրեց ամուսնուն և խնդրեց. — Մի՛շ, օրորի՛ր դստրիկին։ Կարծես թե հիվանդ եմ, վախենում եմ մոտենալ նրան։Միխայիլը մի աչքը բացեց և անմիջապես շրջվեց։ Օլյան նեղացավ։— Մի՛շ, դե ինչո՞ւ ես այդպես։ Վե՛ր կաց, խնդրում եմ։ Երեխան լալիս է, քեզ բոլորովին չի՞ խղճում։Միխայիլը կտրուկ շրջվեց և գոռաց. — Հեռացի՛ր։ Թո՛ղ քնեմ։ Դու ամբողջ օրը ոչինչ չես անում, հանգստանում ես, իսկ ես շուրջօրյա աշխատում եմ, որ դու կարողանաս բազմոցին պառկել։ Պե՞տք է քեզ։ Ինքդ վեր կաց։Օլյան լուռ վեր կացավ և գնաց դեպի մանկական մահճակալը։ Աչքերում արցունքներ հայտնվեցին՝ ինչո՞ւ է նա այդպես վերաբերվում դստերը։ Ի՞նչ մեղք է գործել նա իր առաջ։Առավոտը սկսվեց սկանդալով։ Օլյան արագ հագցրեց և լվաց դստերը, ինքն էլ շտապ հավաքվեց և վազեց խոհանոց՝ նախաճաշ պատրաստելու։ Ալինային նա նստեցրեց մանեժում և խնդրեց ամուսնուն հսկել նրան։ Դուստրը լաց եղավ, և Օլյան գոռաց ամուսնուն.— Մի՛շա, մոտեցի՛ր դստրիկին։ Չե՞ս տեսնում, որ զբաղված եմ։ Միշան նորից ձևացրեց, թե չի լսում։— Մի՛շա՛, — բարձրացրեց ձայնը Օլգան։— Ի՞նչ, — ամուսինը հայտնվեց դռան մոտ։ — Ի՞նչ է քեզ պետք։ Չե՞ս տեսնում, որ ես որդուս հետ եմ խոսում։ Գոնե հեռախոսով կարող եմ նրա հետ շփվել։ Իսկ հիմա նա մեկ այլ տղամարդու է հայր անվանում։ Եվ ամեն ինչ քո պատճառով է։ Ինձ որդի է պետք, ոչ թե աղջիկ։ Որդի՛։ Իսկ դու նույնիսկ ժառանգ տալ չկարողացար։ Ինքդ զբաղվի՛ր։ Աննշան բաների համար մի՛ անհանգստացրու ինձ։Միխայիլը վերարկուն հագավ և դուրս վազեց փողոց։ Օլգայի այտերով արցունքներ հոսեցին։ Երեք տարի առաջ ամեն ինչ այնքան պարզ ու հասկանալի էր թվում։ Ի՞նչ պատահեց իր կյանքին։Օլգան արագ հանեց շիլան կրակից և վազեց դեպի դուստրը։— Իմ փոքրիկ, — շշնջաց նա՝ դստերը կրծքին սեղմելով։ — Ամեն ինչ լավ է։ Հայրիկը պարզապես հոգնել է։Ալինան հանգստացավ՝ փոքրիկ ձեռքերով գրկելով մորը։ Օլգան հոգոց հանեց, նստեց մահճակալի եզրին և լուռ հոգոց հանեց։ Անհրաժեշտ էր անհապաղ ինչ-որ բան ձեռնարկել։Այդ ճակատագրական օրը նա ուշանում էր կարևոր հանդիպումից։ Օլգան վազեց սրճարան, պատվիրեց ամերիկանո տանելու համար և բառացիորեն խլեց բաժակը բարիստայի ձեռքից՝ սեղանին նետելով մի քանի փշրված թղթադրամ։ Նա կտրուկ շրջվեց՝ պատրաստվելով գնալ, և բախվեց բաց գույնի վերարկուով մի տղամարդու։— Օ՜յ, — պոկվեց Օլգայի շուրթերից։Բայց արդեն ուշ էր՝ շագանակագույն հետքը տարածվում էր նրա թանկարժեք վերարկուի գործվածքի վրա։— Այ սա հաջողություն է, — ծիծաղեց տղամարդը։ — Մտածեցի՝ սուրճի կգնամ։— Կներեք, ես այնքան անշնորհք եմ, — շտապեց Օլգան՝ ջերմեռանդորեն անձեռոցիկներ հանելով պայուսակից։ — Ես կվճարեմ քիմմաքրման համար, խոստանում եմ։ Միայն թողեք հեռախոսահամարը, ես ձեզ երեկոյան կզանգահարեմ։Տղամարդը ուշադիր նայեց նրան, և Օլգան կանգ առավ՝ նրա հայացքում ինչ-որ մագնիսական բան կար։— Իմ անունը Միխայիլ է, — ձեռք մեկնեց նա։ — Եվ ինձ փոխհատուցում պետք չէ։ Բայց եթե համաձայնեք ինձ հետ ընթրել, կհամարենք, որ միջադեպը լուծված է։Օլգան ինքն էլ չհասկացավ, թե ինչու պատասխանեց «այո»։ Նույն երեկոյան նրանք հանդիպեցին ռեստորանում։ Միխայիլը հետաքրքիր զրուցակից էր։ Նրա ընկերակցությամբ իր բոլոր խնդիրներն ու անհանգստությունները երկրորդ պլան մղվեցին։— Գիտես, — ասաց նա այն ժամանակ, — երկար ժամանակ է, ինչ ես ինձ ազատ եմ զգում։ Պարզվում է՝ ճակատագիրը հատուկ մեզ բախեցրեց այդ սրճարանում։Օլյան կարմրեց՝ նրան վաղուց այդպիսի կոմպլիմենտներ չէին արել։ Նրանք սկսեցին հանդիպել, և Միխայիլը ակտիվորեն սկսեց խնամել նրան՝ ծաղիկներ էր նվիրում, հրավիրում թատրոններ և ռեստորաններ։ Օլգան ամբողջովին լուծվեց այդ հարաբերություններում։ Ինչպես ցանկացած կին, նա հույս ուներ, որ սիրավեպը կավարտվի ամուսնության առաջարկով։ Բայց ամեն ինչ այլ կերպ ստացվեց։ Նա պատահաբար իմացավ ճշմարտությունը։— Դու ամուսնացա՞ծ ես, — գոռաց նա մեքենայի ամբողջ սրահում։Նրանք քաղաքից դուրս էին գնում, և Օլյան ձեռնոցների համար մտավ ձեռնոցների արկղը՝ ակնոցը մաքրելու համար։ Այնտեղ նա գտավ… ամուսնական մատանի։Միխայիլը կտրուկ արգելակեց ճանապարհի եզրին։— Ես ուզում էի քեզ ասել, — նա այնպես էր սեղմել ղեկը, որ մատների կոճերը սպիտակել էին։ — Հասկանում ես, ամեն ինչ բարդ է… Ես վաղուց չեմ սիրում կնոջս, մենք ապրում ենք ինչպես օտար մարդիկ։ Բայց ես դեռ չեմ կարող նրան թողնել։ Դրա համար պատճառներ կան։— Երեք ամիս, Միշա՛։ Ամբողջ երեք ամիս դու ինձ քիթս առաջ տարար։— Լսի՛ր, — Միխայիլը շրջվեց դեպի նա։ — Մենք Տատյանայի հետ վաղուց հարևանների պես ենք ապրում։ Ես մնում եմ կողքին միայն որդուս համար։ Կիրիլը ընդամենը երեք տարեկան է, ամուսնալուծությունը կարող է վնասել այդպիսի փոքրիկին։— Այլևս մի՛ համարձակվիր իմ անունը տալ, — Օլգան կտրուկ բացեց դռան բռնակը։ — Երբեք՛։— Սպասի՛ր։ Ես կամուսնալուծվեմ, — վստահորեն հայտարարեց Միխայիլը։ — Տուր ինձ երեք ամիս։Օլգան թերահավատորեն փռշտաց և դուրս եկավ մեքենայից։ Նա չէր հավատում նրա ոչ մի խոսքին։ Բոլոր տղամարդիկ նույն բանն են ասում։ Այլևս չէր պատրաստվում նրա հետ հանդիպել, նույնիսկ հեռախոսահամարը ջնջել էր։ Բայց նա ակնհայտորեն չէր պատրաստվում նրան բաց թողնել։Միխայիլը կատարեց իր խոստումը։ Ճիշտ երեք ամիս անց նա եկավ նրա մոտ և ցույց տվեց ամուսնալուծության փաստաթղթերը։— Ես չէի՞ ասել, որ կգնամ։ Ես պահեցի խոսքս։ Օ՛լ, դու ինձ համար շատ կարևոր ես։ Քեզ հանդիպելով՝ ես հասկացա, որ մինչ այդ պարզապես գոյություն էի ունեցել, այլ ոչ թե ապրել։Օլյան ցնծում էր։ Նրա անկեղծությունը հաստատվում էր ոչ միայն խոսքերով, այլև գործողություններով։ Նշանակում է՝ նա իսկապես սիրում է իրեն։ Նշանակում է՝ նա չի ուզում կորցնել իրեն։ Նախկին կնոջ և երեխայի մասին Օլյան նրան չհարցրեց։ Ինչո՞ւ պետք է իմանար, թե ինչպես է ամուսնալուծությանը վերաբերվել իրեն բոլորովին օտար մի կին։ Գլխավորն այն էր, որ հիմա Միշան իր հետ էր։— Միգուցե փորձե՞նք միասին ապրել, — առաջարկեց Միխայիլը։Օլյան ձևացրեց, թե մտածում է։— Կարելի է փորձել, — ձգեց նա։ — Միայն… միայն ես ուզում եմ, որ քո անցյալ կյանքը չխառնվի մեր կյանքին։ Եթե դու հանդիպում ես երեխայիդ հետ, ես դրա մասին իմանալ չեմ ուզում։ Մի՛ խառնիր ինձ քո կոնֆլիկտներին։— Լավ, — գլխով արեց Միխայիլը։ — Ես քեզ հասկացա։ Այնպես կլինի, ինչպես դու ես ուզում։Նրանք միասին տեղափոխվեցին։ Կյանքը կատարյալ էր թվում։ Նրանց հարաբերությունները էլ ավելի խորը և ամուր էին դառնում։ Թվում էր՝ ոչինչ չէր կարող փչացնել նրանց երջանկությունը։ Համենայն դեպս, Օլգան այդպես էր մտածում։Մի անգամ Միխայիլը խոստովանեց.— Ես չէի մտածում, որ նորից երջանկություն կգտնեմ։ Բայց դու ամեն ինչ փոխեցիր։Օլգան ժպտաց՝ գրկելով նրան։ Նույնիսկ անցյալը մոռանալու իր պահանջի մասին նա դադարել էր հիշեցնել։ Միշան սկսեց որդուն տուն բերել։Միխայիլը փորձում էր շատ ժամանակ հատկացնել Կիրիլին։ Նա պարբերաբար զանգահարում էր տղային, տանում էր նրան, երբ կարող էր։ Այն մասին, որ նախկին կինը դեմ է այդ հանդիպումներին, նա Օլգային չէր պատմում։ Տատյանայի հետ սկանդալները հաճախ էին լինում։— Ես թույլ չեմ տա, որ իմ երեխան շփվի այդ կիկիմորայի հետ՛, — գոռում էր նա։ — Դեռ սա էլ էր պակաս։ Որպեսզի իմ որդին շփվի մի կնոջ հետ, որը քանդեց մեր ընտանիքը։— Հանգստացի՛ր, — խնդրում էր Միխայիլը։ — Ի՞նչ կապ ունի Օլգան։ Ես որոշեցի ամուսնալուծվել, ինձ ոչ ոք չի ստիպել։ Մի՛ փոխանցիր իմ ընտրության պատասխանատվությունը ուրիշներին։ Օլգան հիանալի մարդ է, ես շատ եմ գնահատում նրան։Երկար համոզումներից և սպառնալիքներից հետո նրան հաջողվեց ամեն շաբաթավերջ որդու հետ հանդիպելու իրավունք ստանալ։ Կիրիլը ուրախ էր դրանից՝ նա կարոտել էր հորը։ Եվ Օլյայի հանդեպ ջերմությամբ էր տրամադրված։— Նայի՛ր, թե ինչ նկարեցի, — տղան Միխայիլին ձեռքը մեկնեց ալբոմը։Նկարում երեք մարդուկ էր պատկերված։— Սա ես եմ, սա դու, իսկ սա… — Կիրիլը մատնացույց արեց երրորդ կերպարը։— Քո մայրի՞կը, — հարցրեց Միխայիլը։— Ո՛չ, սա մորաքույր Օլյան է, — ժպտաց Կիրիլը։Օլգան կանգ առավ դռան մոտ։ Սիրտը սեղմվեց տղայի հանդեպ ունեցած քնքշանքից։ Նա մոտեցավ և գլխին ձեռք տվեց։— Հիանալի նկար է, — գովեց նա։Միշան լուսավորվեց՝ սառույցը սկսել էր հալվել։ Օլյան և Կիրիլը անպայման ընկերներ կդառնան։ Միխայիլը հաճախ իր համակեցուհուն զվարճալի պատմություններ էր պատմում որդու մասին, լուսանկարներ էր ցույց տալիս։ Օլգան հասկանում էր, թե որքան շատ բան է Կիրիլը նշանակում նրա համար։Մի անգամ, մի հանգիստ երեկոյան, Միխայիլը Օլգայի առաջ ծնկի եկավ։ Գրպանից հանեց մի փոքրիկ թավշյա տուփ։— Օ՛լեչկա, դու դարձար իմ կյանքի իմաստը։ Ամուսնացի՛ր ինձ հետ։Օլգան հեկեկաց՝ բերանը ձեռքերով փակելով։ Նրա աչքերը լցվեցին երջանկության արցունքներով։— Այո՛, — միայն դա կարողացավ արտաբերել նա։Հարսանիքը համեստ էր, բայց հիշարժան։ Դրանից որոշ ժամանակ անց Օլգան անսպասելի առաջարկ ստացավ ղեկավարությունից։— Մարզային տնօրեն Նովոսիբիրսկում, — վերընթերցում էր նա նամակը։ — Կրկնակի աշխատավարձ, կարիերայի աճ…— Նովոսիբիրսկ, — կնճռոտեց ճակատը Միխայիլը։ — Օ՛լ, դա անհնար է։ Իսկ Կիրիլը՞։ Մերժի՛ր, մենք չենք կարող հեռանալ։— Մի՛շա, դա հնարավորություն է, որը կյանքում մեկ անգամ է տրվում, — Օլգան մոտեցավ ամուսնուն։ — Դու հեռավար ես աշխատում, կարող ես դա անել ցանկացած վայրից։ Ես այնքան երկար եմ սպասել այս բարձրացմանը։— Իսկ որդի՞ս։ Ես չեմ կարող նրան թողնել։Նրանց վեճը մի քանի շաբաթ տևեց։ Օլգան մեկ փաստարկ էր բերում մյուսի հետևից։— Կիրիլի հետ դու կկարողանաս հանդիպել արձակուրդներին, ամեն օր կզանգահարես։ Մենք լավ բնակարան կգնենք, մեր սեփական ընտանիքը կստեղծենք։ Նա միշտ կկարողանա մեզ հյուր գալ։ Մի՛շ, շատ եմ խնդրում քեզ։Միխայիլը երկար դիմադրեց, բայց վերջիվերջո հանձնվեց։— Լավ։ Բայց խոստացի՛ր, որ հաճախ կայցելենք որդուս։Օլգան գլխով արեց՝ գրկելով ամուսնուն։ Այնուամենայնիվ, ինչպիսի հասկացող է նա։Ամուսինները տեղափոխվեցին։ Ընդհանուր խնայողություններով նրանք գնեցին փոքրիկ երկսենյականոց բնակարան։ Միխայիլը իսկապես ամեն օր զանգահարում էր Կիրիլին։— Բարև, փոքրի՛կ։ Ինչպե՞ս են քո գործերը, — հաճախ էր հնչում նրանց տանը։Օլյան նույնիսկ չնկատեց, թե ինչպես որդու և հոր միջև ճեղք սկսեց առաջանալ՝ նա շատ էր աշխատում, ուշ էր վերադառնում։ Ժամանակի ընթացքում զրույցները կարճանում էին, Կիրիլը միավանկ պատասխաններ էր տալիս, հաճախ շեղվում էր։ Մի անգամ Միխայիլը զանգահարեց սովորական ժամին, բայց Կիրիլը չպատասխանեց։ Մեկ ժամ անց նորից զանգահարեց՝ նույն արդյունքը։Միխայիլը որոշեց զանգահարել նախկին կնոջը։— Տանյա, ինչո՞ւ Կիրիլը չի վերցնում հեռախոսը։— Նա զբաղված է, — սառնորեն պատասխանեց Տատյանան։ — Սերգեյի հետ կինո են գնացել։ Տանը չէ։— Ո՞վ է Սերգեյը, — զգուշացավ Միխայիլը։Տատյանան ծիծաղեց։— Իմ փեսացուն։ Մենք շուտով կամուսնանանք։Այս լուրը ցնցեց Միխայիլին։ Նա նույնիսկ չէր ենթադրում, որ նախկին կինը կարող է նորից տղամարդ գտնել։ Նրան թվում էր, թե նա ամբողջովին կնվիրվի որդու դաստիարակությանը… Օլգան տեսնում էր, թե ինչպես է տառապում ամուսինը։ Նա դարձել էր դյուրագրգիռ, հաճախ էր պոռթկում աննշան բաների վրա։ Ամուսինների միջև վեճերը հաճախակի էին դարձել։Հերթական զանգի ժամանակ Կիրիլը ուրախությամբ հայտնեց.— Պապան ինձ նոր հեծանիվ գնեց։— Ես ոչինչ չեմ գնել, — զարմացավ Միխայիլը։— Դե, պապա Սերյոժան, — անհոգ պատասխանեց Կիրիլը։ — Նա հիմա մեզ հետ է ապրում։Միխայիլը գունատվեց։ Ձեռքերը այնքան էին դողում, որ նա հազիվ էր պահում հեռախոսը։ Զրույցից հետո նա գրեթե մեկ ժամ վազվզում էր բնակարանում։— Այդ Սերյոժան զբաղեցրեց իմ տեղը՛, — գոռում էր նա։ — Իմ որդուն խլեցին ինձնից։Օլգան փորձում էր հանգստացնել ամուսնուն, բայց ապարդյուն։ Նրա աչքերում ավելի հաճախ էր թախիծ հայտնվում։ Նա դադարել էր ժպտալ։ Նրա կողքին ապրելը գնալով դժվարանում էր։ Բնակարանը գնել էին առանց կահույքի, շատ ներդրումներ էին պահանջվում՝ գդալից մինչև պահարան։— Օլգա, ինչո՞ւ է մեզ այս ջահը պետք։ Բնակարանում նորմալ կա, — տրտնջում էր Միխայիլը։— Մի՛շա։ Մենք ապրում ենք առանց լամպի абажуրի։Գումարը արագ էր ծախսվում։ Միխայիլի աշխատավարձի զգալի մասը գնում էր ալիմենտի վրա։ Օլգան տեսնում էր, թե ինչպես է դա ճնշում նրան։— Վճարել այն որդու համար, որին խլել են ինձնից, — դառնությամբ ժպտաց Միխայիլը։Ամուսնուն շեղելու համար Օլգան որոշեց հղիանալ։ Նա հույս ուներ, որ ընդհանուր երեխան կվերադարձնի Միշային կյանք։ Նա երազում էր մի փոքրիկի մասին, որը էլ ավելի կմերձեցնի նրանց։ Բայց ամիսներն անցնում էին, իսկ հղիություն չէր լինում։— Ոչինչ, մեր մոտ ամեն ինչ կստացվի, — հանգստացնում էր Միխայիլը, թեև ինքն արդեն սկսում էր նյարդայնանալ։Մեկ տարվա փորձերից հետո նրանք դիմեցին բժիշկների։ Զննումներ, անալիզներ, պրոցեդուրաներ՝ այս ամենը հյուծում էր նրանց և ֆինանսապես, և էմոցիոնալ։ Ոչ միանգամից, բայց նրանց վերջապես հաջողվեց։— Մի՛շա, մենք երեխա կունենանք՛, — վաղ առավոտյան նա ամուսնուն դրական թեստը մեկնեց։Միխայիլի աչքերում հույսի կայծեր բռնկվեցին։— Որդի՛։ Ես որդի կունենամ։Օլգան չհամարձակվեց առարկել։ՈՒՁՀ-ի ժամանակ պարզվեց, որ աղջիկ է լինելու։ Միխայիլը մռայլվեց՝ իմանալով այդ մասին։— Իսկ դուք չե՞ք կարող սխալվել, — հարցրեց նա բժշկին։— Այս ժամկետում սխալվելու հավանականությունը նվազագույն է, — պատասխանեց բժիշկը։ — Դուք հաստատ աղջիկ կունենաք։Այդ օրվանից Միխայիլը կարծես հետաքրքրություն կորցրեց Օլգայի հղիության հանդեպ։ Նա չէր հարցնում նրա ինքնազգացողության մասին, չէր շոյում աճող փորը։ Օլգան փորձում էր թաքցնել նման վերաբերմունքից առաջացած ցավը։Երբ Ալինան ծնվեց, Միխայիլը նույնիսկ չեկավ ծննդատուն՝ պատճառաբանելով հրատապ աշխատանքը։ Նրանց դիմավորեցին Օլգայի մայրն ու քույրը, որոնք եկել էին այլ քաղաքից։ Կեսարյան հատումից հետո Օլգան հազիվ էր կարողանում ինքնուրույն շարժվել։— Որտե՞ղ է Միշան, — հարցրեց մայրը՝ օգնելով դստերը նստել մեքենան։— Աշխատում է, — կարճ պատասխանեց Օլգան՝ կրծքին սեղմելով նորածին դստերը։Միխայիլը տանն էր, երբ նրանք եկան։ Նա միայն մի հայացք գցեց փաթեթի վրա։— Սիմպատիկ է, — ասաց նա և գնաց իր աշխատասենյակ։Մայրը խստորեն նայեց Օլգային, բայց վերջինս միայն ձեռքը թափահարեց։ Ավելի ուշ պարզվեց, որ իզուր։ Հենց այդ ժամանակ սկսվեց նրա պայքարը ամուսնու դեմ։— Մի՛շա, Ալինան մեր դուստրն է։ Ուշադրություն դարձրո՛ւ նրան։— Ինձ որդի է պետք՛, — գոռաց Միխայիլը։ — Որդի՛, որը կշարունակի իմ տոհմը։ Իսկ ես հիմա նույնիսկ ավագ որդի չունեմ։ Իսկ դուստրն ինձ պետք չէ՛։Օլգան լուռ շրջվեց՝ թաքցնելով արցունքները։ Այդ օրը նա հասկացավ մի կարևոր բան՝ իր երջանկությունը փխրուն պատրանք էր։Ծննդաբերությունից հետո օրերը վերածվեցին անվերջանալի մղձավանջի։ Կարերը ցավում էին ամեն շարժման ժամանակ, մեջքը թույլ չէր տալիս նորմալ կանգնել կամ նստել։ Ալինան գրեթե անդադար լացում էր, կարծես զգում էր տան լարվածությունը։— Դե հանգստացրո՛ւ նրան արդեն։ Գլուխս ցավում է լացից։ Հիվա՞նդ է արդյոք քո մոտ։ Ինչո՞ւ է անընդհատ գոռում։Օլգան լռում էր։ Զսպել բարկության խոսքերը դժվար էր, սկանդալների համար ուժ չէր մնացել։ Օլգան կրծքին սեղմեց դստերը և դուրս եկավ սենյակից։Կյանքը վերածվել էր անվերջանալի մղձավանջի։ Հազիվ էր Օլգան քնում, Ալինան նորից լաց էր սկսում։ Սթրեսի և վատ սնվելու պատճառով կաթը գրեթե անհետացել էր, ստիպված էին խառնուրդով կերակրել։ Օլյան բազմիցս փորձել էր օգնություն ստանալ ամուսնուց։— Դու գոնե մեկ անգամ կարո՞ղ ես պահել դստրիկին, — Օլգան Ալինային մեկնեց Միխայիլին, երբ վերջինս մտավ խոհանոց։Միխայիլը մեկ քայլ հետ գնաց։ Նրա դեմքին զզվելի արտահայտություն հայտնվեց։— Դու էիր ուզում հեռանալ։ Դու բաժանեցիր ինձ որդուսից։ Կիրյուխան հիմա մեկ այլ տղամարդու է հայր անվանում։ Իսկ դու ուզում ես, որ ես այս երեխայի հետ խաղամ։— Սա մեր երեխան է, Մի՛շա՛, — Օլգայի ձայնը դողում էր։— Սա քո երեխան է։ Ոչ թե իմը։ Ինձ որդի էր պետք։Միխայիլը փախչում էր խնդիրներից։ Կնոջ վիճակը քիչ էր հուզում նրան, և որդուն էլ նա այժմ գրեթե չէր հիշում։ Նրան զայրացնում էր միայն այն, որ նախկին կինը նորից ամուսնացել էր։ Ինչպե՞ս նա համարձակվեց։ Ինչո՞ւ թույլ տվեց որդուն կապվել մեկ այլ տղամարդու հետ։Միակ բանը, որն աջակցում էր Օլգային, փոքրիկ Ալինան էր։ Այդ փոքրիկ մատիկները, վստահող հայացքը և մորից ունեցած բացարձակ կախվածությունը թույլ չէին տալիս նրան հուսահատվել։— Մենք կհաղթահարենք, — շշնջում էր նա՝ համբուրելով դստեր գագաթը։Ժամանակի ընթացքում իրավիճակը միայն վատացավ։ Միխայիլը քնում էր հյուրասենյակում՝ բազմոցը վերածելով մահճակալի։ Նրանք գրեթե չէին խոսում՝ գնալով ավելի ու ավելի հեռանալով միմյանցից։Երբ Ալինան առաջին անգամ շրջվեց փորիկի վրա, Օլգան կանչեց ամուսնուն։— Մի՛շա, նայի՛ր։ Նա ինքն է շրջվել։Միխայիլը մի թեթև հայացք գցեց դստեր վրա և անտարբեր ուսերը թոթվեց։— Եվ ի՞նչ։ Բոլոր երեխաներն էլ այդպես են անում։Առաջին ատամիկները, առաջին քայլերը, առաջին բառերը՝ այս ամենը անցնում էր Միխայիլի կողքով։ Նա ապրում էր կողքին, բայց կարծես գոյություն չուներ դստեր կյանքում։Հազվադեպ պահերին, երբ նրանք միասին էին սեղանի շուրջ, Միխայիլը անփոփոխ կերպով նույն թեման էր բարձրացնում։— Դու ես մեղավոր, որ ես կորցրեցի որդուս։ Եթե չլիներ քո կարիերան, մենք այնտեղ կմնայինք։Օլգան այլևս չէր պատասխանում։ Պարզապես վեր էր կենում և հեռանում՝ իր հետ տանելով Ալինային։Դստեր երրորդ տարեդարձին Օլգան հասկացավ, որ իր ներսում ինչ-որ բան վերջնականապես մարել է։ Ոչ ցավ, ոչ վիրավորանք, ոչ նույնիսկ հիասթափություն։ Միայն դատարկություն։ Սերը անհետացել էր՝ չդիմանալով ամուսնու կողքին մշտական միայնությանը։Ալինան մանկապարտեզ գնաց։ Օլգան վերադարձավ աշխատանքի՝ ամբողջովին ընկղմվելով սովորական ռիթմի մեջ։ Աջակցություն դարձավ մոր տեղափոխվելը նրանց քաղաք։ Այժմ նա հենարան ուներ։Ելենա Պավլովնան անհանգստությամբ զննում էր դստերը։— Աղջիկս, դու այնքան նիհարել ես։ Միշան ինչպե՞ս է։Օլգան ձեռքը թափահարեց։— Մենք ինչպես բնակարանի հարևաններ ենք ապրում։ Եկեք այդ մասին չխոսենք։Այդ երեկո Օլգան աշխատանքից ավելի ուշ վերադարձավ։ Մայրը Ալինային մանկապարտեզից վերցրել էր, այնպես որ կարելի էր չշտապել։ Նա դանդաղ քայլում էր փողոցով՝ զննելով խանութների ցուցափեղկերը։Ծանոթ մեքենան կանգնած էր ռեստորանի մոտ։ Օլգան դանդաղեցրեց քայլքը՝ ռեստորանի ապակե դռներից լավ տեսանելի էր դահլիճը։Միխայիլը սեղանի մոտ նստած էր մի երիտասարդ շիկահերի հետ։ Աղջիկը հազիվ թե քսանից մեծ լիներ։ Նրանք ձեռք ձեռքի բռնած էին։ Օլգան տեսավ, թե ինչպես Միխայիլը տուփ հանեց և աղջկա դաստակին թևնոց հագցրեց։ Վերջինս հիացական ճիչ արձակեց և նետվեց նրա պարանոցը։Օլգայի ձեռքն ավտոմատ կերպով հասավ հեռախոսին։ Նա մի քանի լուսանկար արեց։ Տարօրինակ է, բայց ներսում ոչ նախանձ կար, ոչ ցավ։ Միայն անտարբերություն և հոգնածություն։Տուն Միխայիլը ուշ եկավ։ Օլգան խոհանոցում նստած էր սառած թեյի բաժակով։— Քո հանդիպումը հաջող անցա՞վ, — հարցրեց նա։Նա ամուսնուն ուղիղ նայում էր աչքերի մեջ։ Միխայիլը կանգ առավ խոհանոցի շեմին։— Որտեղի՞ց դու…Օլգան լուռ ցույց տվեց նրան հեռախոսի լուսանկարները։ Միխայիլը կարմրեց։— Դու հետևո՞ւմ ես ինձ, — գոռաց նա։ — Օ՛լյա, սա արդեն չափազանց է։— Ես պատահաբար անցնում էի կողքով։— Դե այո՛, պատահաբար՛, — Միխայիլը վազվզում էր խոհանոցում։ — Բայց իմացիր, դա քո մեղքն է։ Դու ամբողջովին մոռացել ես ինձ մասին։ Ի՞նչ կա քո մտքում։ Միայն աշխատանք և քո դուստրը։ Այսպես որ ես ուշադրություն էի փնտրում կողքից։Օլգան դժգոհեց։— Իմ դուստրը՞։ Իսկ մի՞թե մերը չէ։ Եվ ինչպիսի՞ ուշադրություն։ Երեք տարի դու անտեսում էիր Ալինային։— Ինձ դուստր պետք չէ՛։ Ինձ որդի է պետք։ Որին դու խլեցիր ինձնից։Եվ այստեղ Օլգան կանգ առավ։ Գլխում ամբողջական պատկերը կազմվեց։— Լսի՛ր, իսկ ինչո՞ւ դու ինքդ չհեռացար, — լուռ հարցրեց նա։— Ի՞նչ, — Միխայիլը կտրվեց։— Եթե դու այնքան էիր տառապում առանց որդու, ինչո՞ւ չվերադարձար հայրենի քաղաք։ Ինչո՞ւ մեզ Ալինայի հետ չթողեցիր հենց նրա ծնվելուց հետո։ Քեզ միևնույն է նրա վրա։ Երեք տարի անցավ, Մի՛շա՛։Միխայիլը բերանը բացեց, բայց պատասխան չգտավ։ Օլգան շարունակեց։ Նա զգում էր, որ ճշմարտությանը մոտ է։— Դու երբեք չես ցանկացել իսկական հայր լինել։ Ոչ Կիրիլի, ոչ Ալինայի համար։ Քեզ պետք էր «հանգստյան օրերի հայրիկ»։ Նվերներ տալ, զվարճացնել, բայց ոչ հոգի և ժամանակ ներդնել։ Այդ պատճառով դու հեռացար Տանյայից։ Եվ հիմա երիտասարդ սիրեկան ես գտել։Օլգան ծիծաղեց։ Նրա ծիծաղը հիստերիկ էր, ցավոտ։ Միխայիլը հետ քաշվեց։— Բոլորովին խելագա՞ր ես։ Ի՞նչ ես բառբառում։— Ո՛չ, ես պարզապես աչքերս բացեցի, — Օլգան վեր կացավ։Ննջասենյակում նա ճամպրուկը հանեց։ Սկսեց մեթոդաբար իրերը դասավորել։ Ձեռքերը ավտոմատ կերպով էին գործում, կարծես մտքից անկախ։— Ի՞նչ ես անում, — Միխայիլը հայտնվեց դռան մոտ։— Հեռանում եմ։ Ամուսնալուծվում եմ, — հանգիստ պատասխանեց Օլգան։ — Հիմա դու կարող ես ամբողջովին կենտրոնանալ քո նոր ընկերուհու վրա։ Ալինային ես տանում եմ։— Դե տար՛, — գոռաց Միխայիլը։ — Նա ինձ պետք էլ չէ։Օլգան կտրուկ շրջվեց։— Գիտես, սա ամենաանկեղծ խոսքերն են, որ դու ասել ես այս ամբողջ ընթացքում։ — Նա կոճկեց ճամպրուկը։ — Բնակարանը կվաճառենք։ Գումարի կեսը իմն է։Այդ գիշեր նրանք Ալինայի հետ մնացին մոր մոտ։ Ամուսնալուծության գործընթացը զարմանալիորեն հարթ անցավ։ Միխայիլը չդիմադրեց, կարծես սպասում էր այդ պահին։ Բնակարանը արագ վաճառվեց։ Իր բաժնով Օլգան փոքրիկ երկսենյականոց բնակարան գնեց՝ հիփոթեք վերցնելով։Ամուսնալուծությունից երեք ամիս անց Օլգայի հեռախոսը զանգահարեց։ Զանգահարում էր նախկին ամուսինը։ Նա երկար նայեց էկրանին՝ տատանվելով, բայց այնուամենայնիվ պատասխանեց։— Օ՞լգա, — Միխայիլի ձայնը անսովոր վախկոտ էր հնչում։ — Ես կցանկանայի հանդիպել Ալինայի հետ։Օլգան ծիծաղեց։ Ոչ թե չարությամբ, այլ պարզապես իրավիճակի անհեթեթությունից։— Լո՞ւրջ։ Երեք տարի դու չէիր նկատում դստրիկիդ, իսկ հիմա հանկարծ ուզում ես հանդիպել։— Ես նրա հայրն եմ։ Ես իրավունք ունեմ…— Դու ոչ մի իրավունք չունես, — կտրուկ ընդհատեց Օլգան։ — Անհետացի՛ր և այլևս մի՛ զանգահարիր։Նա ավարտեց զրույցը և խորը շունչ քաշեց։ Մանկական սենյակում Ալինան խանդավառությամբ խաղում էր տիկնիկներով։ Ելենա Պավլովնան խոհանոցում ճաշ էր պատրաստում։ Տնական ուտելիքի հոտը լցնում էր բնակարանը։Այն ժամանակ, ձեռնոցների արկղում ամուսնական մատանին գտնելով, ճակատագիրը նրան հնարավորություն էր տալիս խուսափել այս ամենից։ Բայց Օլգան ներեց Միխայիլին և նրան երկրորդ հնարավորություն տվեց։ Այլևս նման սխալ նա չի անի։
Սկզբում Օլյան մտածում էր, որ նա պարզապես վախենում է։ Չէ՞ որ շատ տղամարդիկ վախենում են նորածիններից՝ ըստ մայրիկի խոսքերի, հայրը մինչև կես տարեկանը ընդհանրապես չէր համարձակվում նրան գրկել։ Նա փորձում էր մեղմ գործել, խոսում էր ամուսնու հետ։— Միշա, ցանկացած երեխա հոր կարիք ունի։ Կարևոր չէ, որ Ալինան դեռ փոքրիկ է։ Նա արդեն ամեն ինչ զգում է։ Գրկի՛ր նրան, խոսի՛ր նրա հետ։ Ի՞նչ է քեզ հետ կատարվում։Միշան լռում էր՝ ամբողջ տեսքով ցույց տալով, որ նման խոսակցությունները նրան տհաճ են։ Առաջին մեղադրանքը Օլյան լսեց, երբ դուստրը երեք ամսական դարձավ։ Կինը գիշերը արթնացավ ջերմությամբ և խուճապի մատնվեց՝ ինչպե՞ս վարվել։ Դուստրը այնքան փոքրիկ է, կարող է վարակվել։ Այդ պահին Ալինան շարժվեց և լաց սկսեց։ Օլգան հրեց ամուսնուն և խնդրեց.
